Niets , Janne Teller

"Er bestaat niets van betekenis, zei hij. "Dat had ik al lang door. Het heeft dus geen zin om iets te doen. Dat heb ik net begrepen." Pierre Anthon stopte zijn spullen in zijn schooltas en liep de klas uit. Ons liet hij verbaasd achter. Woedend. We zouden hem leren! Natuurlijk bestond er betekenis. Onze toekomst. Mijn groene sandalen. Het gestorven broertje van Elise. Terwijl Pierre Anthon in de pruimenboom zat en ons met zure pruimen en wijsheden over de onzin van het bestaan bekogelde, gingen we tot het uiterste om het tegendeel te bewijzen. Acht jaar later kijk ik nog wel eens in het luciferdoosje met de as. Dan voel ik, weet ik dat er betekenis bestaat en dat je er niet mee moet spotten. Of heb ik het mis, Pierre Anthon? Heb ik het mis? Niets gaat over de angst voor een zinloos leven. Het is niet niks wat Agnes en haar klasgenoten op het spel zetten. De lezer is gewaarschuwd: een thriller is niets bij Niets.

MENINGEN: Op de dag dat Pierre Anthon (ca. 13/14) tot het besef komt dat niets in het leven ertoe doet, verlaat hij school, klimt in een boom en bestookt zijn medeleerlingen met pruimen en spottende opmerkingen. Zijn klasgenoten laten het er niet bij zitten en besluiten te bewijzen dat het leven wel degelijk zin heeft door een Berg van Betekenis op te richten. Daar komen de dingen op te liggen die hun het dierbaarst zijn. Als de leerlingen voor elkaar gaan bepalen wat ze moeten bijdragen, worden de offers steeds extremer en persoonlijker. Al snel is er geen weg meer terug. Dit allegorische verhaal, dat acht jaar nadat gebeurtenissen zich hebben voorgedaan, wordt verteld vanuit het perspectief van Agnes, een van de leerlingen, stelt existentiele kwesties aan de orde over de zin(loosheid) van het bestaan, egoisme en groepsgedrag. Het oranje omslag van de Nederlandse editie toont - klein afgedrukt - alleen de naam van de auteur, de titel van het boek en een pruim. In Denemarken en Frankrijk bekroond tot beste jeugdboek van het jaar. Voor ervaren, filosofische ingestelde lezers. Vanaf ca. 14 jaar. J. Staal

'Op een dag beslist de jongen Pierre Anthon dat niets nog zin heeft. Het leven op zich heeft geen zin en daarom kruipt hij de pruimenboom in. De hele dag staart hij voor zich uit en doet niets. Niets is de essentie van het leven. Niets heeft betekenis want ''betekenis is relatief en daarom zonder betekenis'' (p. 92).
De klasgenoten van Anton pikken dit niet en proberen hem uit de boom te krijgen. Zij willen niet aanvaarden dat niets nog zin heeft. Uiteindelijk richten ze een ‘berg van betekenis’ op. Op deze manier willen ze bewijzen dat er nog wel dingen bestaan die zin geven aan het leven. Op de berg komen nl. dingen te liggen die voor elk van hen ‘betekenis’ hebben. De valkuil is dat niet de kinderen zelf, maar een ander voor hen beslist wat er op de bergt dient te komen.
Wat begint als een vrij onschuldig, leuk idee groeit uit tot een luguber iets dat zijn sporen nalaat. Wanneer uiteindelijk de ‘berg van betekenis’ verkocht wordt, ontspoort alles.
Op de achterflap van het boek krijg je te lezen dat het een ''donker, confronterend boek'' is ''dat snijdt als en kartelmes''. En dat doet het ook! Het is zo’n type boek dat nog lang nazindert. Je kan het niet wegleggen en even vergeten. De twijfel, onmacht, onzekerheid die er bij de personages leeft, de manier waarop ze stilaan hun grenzen verleggen en er ook totaal over gaan, is zo gewoon beschreven, zo helder en duidelijk, dat dit zware thema ook voor jonge pubers toegankelijk wordt gemaakt!' – Ilse Verhulst , www.pluizer.be

'"Ik snap niet waarom iedereen pronkt met kennis die andere mensen vergaard hebben. Het ontmoedigt jonge mensen, die zelf nog niets bedacht hebben.'..
Dat verzucht de 13-jarige Agnes, de hoofdpersoon van de Deense jeugdroman Niets. In dit tamelijk schokkende jongerendebuut van Janne Teller (geboren in 1964 uit Duits-Oostenrijkse ouders) gaan de kinderen uit de zevende klas van de dorpsschool van Tering op zoek naar de zin van het leven. Dat hadden ze beter niet kunnen doen.
Het komt allemaal door Pierre Anthon. Die is als een moderne Diogenes in een pruimenboom gaan wonen en weigert de rest van het jaar nog naar school te gaan. De andere leerlingen halen in eerste instantie hun schouders op. Maar elke ochtend bestookt hij hen met pruimenpitten en lastige vragen.
"Je gaat naar school om werk te krijgen, en je werkt om vrij te krijgen. Waarom zou je niet meteen vrij nemen?' Of: "Jullie zijn zeker bang voor het niets.'
Op een dag is de maat vol. De klasgenoten besluiten allemaal iets af te staan dat van grote betekenis voor hen is. Wie heeft geofferd, mag het volgende offer bepalen. Dat begint met een paar Dungeons & Dragons-boeken van Dennis en de nieuwe zomerschoenen van Agnes, waar ze een winter lang om heeft gezeurd. Agnes neemt wraak, door Gerda te dwingen haar hamster Oscar mee te nemen. En dan loopt het project natuurlijk volledig uit de hand.
Niets verscheen in 2000, onder de Deense titel Intet . Het is een raadsel waarom het pas nu in het Nederlands is vertaald. In eigen land kreeg het de prijs voor het beste jeugdboek van het jaar en in Frankrijk twee jaar geleden de Prix Libbylit. En zeer verdiend: de Nederlandstalige jongeren die de afgelopen tien jaar te groot zijn geworden om jeugdliteratuur te lezen, hebben echt iets gemist.
Er wordt wel vaker geprobeerd middelbare scholieren aan het denken te zetten, maar dat leidt meestal tot brave en schoolse projecten zoals het geromantiseerde collegedictaat De wereld van Sofie.
Niets confronteert de lezers met de enige vraag die écht relevant is als je een jaar of veertien bent: waar doen we al die moeite toch voor, en moet ik de antwoorden van mijn ouders – die ook niet gelukkig zijn – nog wel geloven?
Teller heeft het lef om deze vraag te stellen en niet te beantwoorden. Zelden verscheen er voor jongeren een boek dat zo zwart en cynisch durft te zijn én niet aan het einde terugkrabbelt. Dat de verteller Agnes heet – naar de heilige die op 13-jarige leeftijd werd verkracht – is vast niet toevallig. En dat de stoere Sofie het meest schokkende en onterende offer moet doen, evenmin.
Natuurlijk hebben we hier en daar met bewust choqueren te maken, iets waar de Denen van alle Scandinaviërs het beste in zijn. Maar het is functioneel en dan mag het. Teller kan bovendien prachtig schrijven. Tussen haar korte, feitelijke zinnen blijft veel ongezegd. En toch is het glashelder wat ze probeert over te brengen en wordt het nergens zweverig.
Het enige wat niet helemaal lekker zit, is het beetje flauwe einde: de Berg van Betekenis wordt als kunstwerk voor een paar miljoen aan de Amerikanen verkocht.
Maar dat ene idee waar alle energie in is gestoken en andere dingen kennelijk voor hebben moeten wijken, is zo krachtig dat een paar onvolkomenheden het boek niet onderuit kunnen halen.
Niets is een sensationele jeugdroman waarvan de confronterende beelden lang blijven nabranden.
' – Pjotr van Lenteren, De Volkskrant

Kinderboek? Ja, maar voor een volwassene is er (ook) heel veel in te beleven en te ontdekken.
De filosofische vraag: "Wat heeft betekenis?" Is verpakt in een spannende, en soms wrede vertelling.
De spanningsboog blijft tot het einde bestaan. En als het boek uit is blijft het nog heel lang in je gedachten rondspoken. Een echte aanrader!

Het boek zelf leest als een trein en ik verwacht dat deze me ook goed bij zal blijven.

Ik heb echt genoten van dit boek. Dit boek geeft op een mooi geschreven manier een belangrijke levensvraag mee: Wat doen we met ons leven als we toch uiteindelijk sterven? Wat is het nut van het bestaan?
Ik raad het aan aan alle lezers boven de 15jaar, die graag nadenken over moeilijkere onderwerpen. Ik heb dit boek gelezen op mijn 16e, en ik denk dat jongere lezers niet zoveel aan dit boek gaan hebben als de iets 'volwassenere' lezers. Let wel op: het is een zeer confronterend boek, en niet geschikt voor gevoelige mensen aangezien de boodschap van het boek is dat het leven helemaal geen zin heeft. Het boek laat prachtig zien wat er met de mens (hier kinderen) gebeurt wanneer deze geconfronteerd wordt met onderwerpen waar hij niet mee kan omgaan.
Mijn lievelingsboek!!

Door een combinatie van haar aanleg en het lezen van dit boek is onze dochter tot de overtuiging gekomen dat ze niet meer wil leven. Ze is nu 16 en zit in een kliniek. Elk moment zijn wij bang dat haar pogingen om eruit te stappen zullen lukken. Dus ouders, docenten en jongeren: wees gewaarschuwd! En mijn advies zou zijn: LEES DIT BOEK NIET! Je bent er nog te jong voor. Een machteloze moeder.