Het lijden van de jonge Werther , Johann Wolfgang von Goethe Serie: Salamander Klassiek

In 1774 verscheen te Leipzig, anoniem, Die Leiden des jungen Werthers. De naam van de schrijver bleef niet lang geheim: Johann Wolfgang Goethe. Het boek maakte die naam in de hele wereld bekend. Zelden is er een boek verschenen dat zijn tijd zo in de nerf wist te raken. Een groot aantal vooral jonge mensen kon zich met de held identificeren. Die held was Werther, de intelligente, romantische jongeman, die in Lotte zijn grote liefde ontmoette, maar moest ervaren dat die niet beantwoord werd. Zij had haar hart aan een ander geschonken. Wanneer Werther zich dat tenslotte heeft gerealiseerd, maakt hij een eind aan zijn leven. In zijn dagboek schrijft hij over het geluk dat hem deelachtig werd voor háár te kunnen sterven. Aan zijn schrijftafel gezeten schiet hij zich een kogel door het hoofd. Goethes Het lijden van de jonge Werther deed een golf van emotie door Duitsland slaan. Het boek werd zowel krachtig veroordeeld als tot het boek van de eeuw verheven. Georg Lukács heeft de betekenis van het boek zo aangegeven: 'Het lijden van de jonge Werther is een van de grootste liefdesromans uit de wereldliteratuur, omdat Goethe heel het leven van zijn tijd met al zijn conflicten in deze liefdestragedie heeft samengevat.

MENINGEN:Goethe schreef zijn eerste roman in de briefvorm, die zich beter leent tot het uitdrukken van het individuele, intieme. Hierin schrijft de jonge Werther aan een vriend hoe hij, "met diep, zuiver gevoel begaafd, in dwepende dromen zwelgt, zich door gepieker ondermijnt tot hij tenslotte door ongelukkige hartstochten, vooral een uitzichtloze liefde, gebroken, zich een kogel door het hoofd jaagt". De werking van dit boek was indertijd enorm; in velerlei vorm uitte zich een "Werther-Fieber": navolging van Werthers kleding, tal van zelfmoorden, talloze vertalingen. Deze vertaling leest vlot, gebruikt zeer modern idioom, en bewees haar waarde al. Van Gerrit Komrij ook een nawoord waarin hij Goethe en deze roman belicht, wel op zijn manier met nogal aangedikte termen schermend, met uiteindelijk de aanbeveling: "het blijft een boek van alle tijden". Accoord.
(Biblion recensie, Dr. S.J.R. Rameckers)

We liegen weer een dagje verder GOETHE DE LIEFDESWIJSGEER God, wat voelde ik me klote, toen in januari 1992 mijn eerste liefde (S.) een einde aan onze relatie maakte. Mijn beste vriend (ook een S.) was gelukkig op bezoek bij mij _ mijn geliefde S. regelde haar leven toentertijd door de telefoon _ en hij gaf me in juni van dat jaar Het lijden van de jonge Werther cadeau. Niet lang daarvoor waren we op werkweek naar Frankrijk geweest, in de franse Ardennen. Nabij het huis van onze aardrijkskundeleraar hadden we ieder twee olieverfschilderijen gemaakt. De eerste grote liefde van mijn beste vriend (weer een S.) was mee op werkweek. Het was een moeilijke tijd voor mijn beste vriend. Mijn S. woonde in een andere stad en bezocht een andere school. Het zou nog jaren duren voordat ik haar weer zou zien. Mijn beste vriend en ik voerden lange gesprekken over de liefde. We dronken voor het eerst Eau de vie en waren teleurgesteld in het leven. `Het is zo gemakkelijk, hoe ze doet!ý We verbeten ons verdriet. De geliefde was ons allang vergeten. Wij koesterden haar met haat. De pijnlijke ervaringen met het grillige gedrag van vrouwen, onze grote verwachtingen van het leven, onze teleurstellingen. Het bleek de vruchtbare bodem te zijn voor een intense leeservaring. Werther toonde aan dat liefde veelbetekenend is. Omdat ik daaraan twijfelde, en omdat ik me niet eerder had gerealiseerd wat `veelbetekenendý nu eigenlijk betekent, verwierf ik een nieuw inzicht. Ik zou durven stellen, dat ik pas écht verliefd werd _ met terugwerkende kracht, op S. _, nadat ik dit boek had gelezen. Dit was leven! Dit was zuiver! `Céline,ý zegt mijn vriend S. nu, `Schreef: De enige waarheid is de dood. Het is sterven of liegen. En hoe erg die zin ook is mishandeld door Youp van ýt Hek, in zijn oudejaarsconference van 1995, hij blijft waar. Het is verraad aan de liefde, wanneer je geen zelfmoord pleegt. Ik heb sindsdien toch weer liefde gekend. Echte liefde? Ik weet het niet. Het was leugenachtig, huichelachtig en inconsequent. Het is bizar en bijzonder pijnlijk dat iets eerst ertoe doet, en dan voorbij is. Het ondermijnt alles, niets heeft meer betekenis.ý We gaan dus door in lafheid. We liegen weer een dagje verder. Toch is het ook zwak om ermee te stoppen! Maar door te stoppen houd je jezelf in ere. Jezelf verraden kan immers niet meer. `Wat mij het meest raakte,ý zegt mijn beste vriend S., `is moeilijk zonder clichés te beschrijven. Ik herkende het gevoel dat je hebt wanneer je hopeloos verliefd op iemand bent. Het gaat dan niet meer over de mogelijkheid om haar te krijgen. Die liefde bestaat, onafhankelijk van het slachtoffer. Fijn om te ontdekken.ý En dat maakte het boek toen zo overweldigend zuiver. Maar als ik het nu teruglees, niet het hele boek, maar fragmenten, dan denk ik er anders over. Het is wel érg kwijlerig, allemaal. `Ze haalde adem om zich te hernemen, en vroeg hem snikkend verder te lezen, vroeg het met al het stemgeluid van de hemel! Werther beefde, zijn hart barstte bijna, hij raapte het blad op en las met half gebroken stem..ý Ik kan me niet meer voorstellen dat ik van dergelijke passages een brok in mijn keel kreeg. Misschien lees ik verkeerd. Nee, ik léés verkeerd. Het verhaal van Werther moet in een keer gelezen worden, van kop tot staart. Wanneer je op zoek gaat naar `mooie passagesý, dan vang je bot. Ik weet nog goed dat ik de laatste twee paginaýs prachtig vond: kil, afgemeten, raak. Na twee jaar _ toen ik het boek weer eens uit de kast pakte _ viel het einde tegen. Mijn fout. Ik staarde naar de staart van een prachtig beest. Over Die leiden is vaak gezegd dat velen de hoofdpersoon imiteerden. Niet alleen door ook zelfmoord te plegen, maar zelfs door exact dezelfde kleding te dragen tijdens de daad. Uit de bloedvlekken op de stoelleuning was op te maken dat hij zijn daad zittend aan zijn schrijftafel had gepleegd. Dat was toen. Nu denk ik, brutaal: leg me in godsnaam eens uit waarom je het deed, Werther. Lafbe

Verwacht van Goethe geen stoffig boek te lezen. Het lijden van de jonge Werther is sterk en helder geschreven. Eigenlijk is het gewoon zonde om het boek tussendoor neer te leggen. Je voelt je gewoon meegenomen door de hartstocht van Werther, tot aan het klassieke en mooie einde.

Na al die tijd lijkt Goethe's klassieker maar verrassend weinig aan kracht te hebben ingeboet. Als jongeman van ongeveer de leeftijd van Werther, kan ik me prima inleven in de strijd die hij levert met zijn passies en toch ook de maatschappij, waarin hij maar slecht lijkt te aarden. Hoewel hypergevoelig, Werther is een held van alle tijden. De vurige, soms ietwat slordige schrijftrant, sleurde me mee als een kolkende stroom richting het onvermijdelijke en dramatische slot. Tegelijk biedt het boek een mooi doorkijkje naar de idealen van Werther's tijd. Een aanrader voor moderne romantici!