Het oerboek van de mens de evolutie en de bijbel , Carel van Schaik

Het oerboek van de mens 1e druk is een boek van Carel van Schaik uitgegeven bij Balans. ISBN 9789460030468 

Geen boek ter wereld heeft meer mensen bewogen dan de Bijbel. Maar de Bijbel is altijd vereerd - of verguisd - als het woord van God. Bijna niemand leest het boek voor wat het werkelijk is: het dagboek van de stoutmoedige pogingen van de mensheid om te gaan met de beproevingen van het leven. De Bijbelverhalen geven een diep inzicht in het wezen van Homo sapiens.
Gewapend met de laatste inzichten uit de cognitiewetenschappen, de ontwikkelingsbiologie, de archeologie en de godsdienstgeschiedenis zijn biologisch antropoloog Carel van Schaik en historicus Kai Michel op reis gegaan door het boek der boeken, van de Hof van Eden tot de heuvels van Jeruzalem. Ze ontdekken verrassende betekenissen in oude, soms raadselachtige geschiedenissen en komen tot een nieuwe visie op de culturele ontwikkeling van de mens sinds het begin van onze beschaving.
Van Adam en Eva tot koning Salomo, van de profeten tot Jezus van Nazareth en zijn moeder Maria: Van Schaik en Michel leggen de echte redenen bloot van Eva's baringspijnen, zij laten zien wat goed was aan Gods toorn en slecht aan Zijn liefde. Ze tonen aan dat de Joodse wetten het werk waren van verrassend logische, zelfs wetenschappelijke geesten. En ze ontdekken de waarheid over zonde, de duivel en het hiernamaals.
Wie de Bijbel leest vanuit evolutionair perspectief zal misschien niet God zelf beter begrijpen, maar wel wat het betekent mens te zijn.

MENINGEN: Wat gebeurt er als een biologisch antropoloog en een historicus de Bijbel lezen als was het het dagboek van de mensheid? Dan krijg je een verrassende kijk op het moderne menszijn. Carel van Schaik en Kai Michel voeren de lezer mee door de Bijbel en schetsen en duiden gaandeweg de ontwikkeling van de menselijke beschaving. In vijf lijvige delen leggen de Rotterdammer en de Hamburger uit hoe de landbouwrevolutie de culturele oerknal is, met de gevolgen waarvan de mens nog altijd worstelt. Hij leidde tot een kloof tussen ons en onze omgeving. Het lukte ons nooit helemaal ons aan te passen aan de nieuwe omgeving, getuige onze worsteling met anonieme mensenmassa's, obesitas en monogamie. Verlangen we daardoor terug naar het paradijs? Met hun Bijbelantropologie slagen Van Schaik en Michel erin de culturele evolutie en de betekenis van menszijn in de moderne tijd voor een breed publiek te ontvouwen. De twee scherpzinnige wetenschappers weten hun inzichten helder en boeiend te verwoorden voor wie breed geïnteresseerd is in recente wetenschappelijke ontwikkelingen.

Dr. W.A. de Jong-Kumru

Een verrassend boek dat een totaal nieuwe kijk geeft op de verhalen uit de Bijbel. Ook een voor mij overtuigend boek over de evolutie van de mens en de ontwikkeling van de joods-christelijke religie. Een origineel boek dat veel nieuwe inzichten bevat.
De schrijvers analyseren de Bijbel aan de hand van drie naturen van de mens: de natuur-natuur, de cultuur-natuur en de verstand-natuur. Religieus gevoel (door de schrijvers intuïtieve-individuele religie genoemd) is onderdeel van de natuur-natuur zoals die zich gedurende honderdduizenden jaren bij de jager-verzamelaars heeft ontwikkeld en daarmee ook de moderne mens 'aangeboren' is. Twaalfduizend jaar geleden werd de landbouw 'uitgevonden'. Voor de menselijke evolutie is dit een vrij recent verschijnsel. De problemen die de vestiging op vaste woonplaatsen veroorzaakte grote problemen (het ontstaan van bezit, ziektes, toenemende afhankelijkheid van de natuur) waarvoor onze verstand-natuur oplossingen moest zien te vinden. De intellectueel-institutionele religie daarentegen is bij uitstek een product van deze verstand-natuur. Wetenschap en religie waren aanvankelijk nauw met elkaar verweven en hebben zich pas in de 19e eeuw als zelfstandige domeinen los van elkaar verder ontwikkeld.
De schrijvers laten zien dat de Bijbel een antwoord geeft op de problemen van de menselijke evolutie en van het joodse volk in het bijzonder. Zo kunnen ze ook een overtuigend antwoord geven op de vraag hoe de god van zo'n klein onbetekenend volk uit kon groeien tot de God van 2,5 miljard mensen op aarde. Voor mij vielen de Bijbelverhalen eindelijk op hun plek.

Een evolutionaire bioloog en een geschiedkundige die samen een boek schrijven over… De bijbel. Om eerlijk te zijn bijna doorheen heel het boek had ik het gevoel dat een mens bij zijn vakgebied moet blijven, en niet moet denken overal een gefundeerd antwoord op te kunnen geven.

Het oerboek van de mens begint heel goed: de herinnering aan de jager-verzamelaars lijkt mij inderdaad niet zo helemaal uit de lucht gegrepen wat het begin van genesis betreft, en verder eindigt het boek ook vrij goed, met een duidelijke beschrijving van de bijbel.

Het boek beschrijft in het begin wat confirmation bias inhoudt, en ironisch genoeg maken ze er zichzelf vaak schuldig aan. Zo hoor je vaak een eenzijdige stem in hun gelijk, en worden er ook heel weinig echte theologen aan het woord gelaten, dit terwijl geschiedkundigen, biologen, psychologen veelvuldig aan het woord komen.
Hier en daar kun je als theoloog zeker ook inconsistenties zien, waar ze hypotheses verwarren met feiten, of althans laten overkomen alsof het feiten zijn, maar dat is niet de bedoeling van een hypothese. Zo wordt bijna feitelijk weergegeven dat Jezus geboren is uit een vrouw met een soldaat, daar halen ze natuurlijk het beroemde Toledot Jesu aan, maar die plaatsen ze dan weer minstens tweehonderd jaar terug in de tijd, om het maar met hun zienswijze te kunnen combineren.
Ook het verbod van Jezus om je naaste lief te hebben, linken ze aan een overblijfsel van de jager-verzamelaars (wat al vrij ver gezocht is want we zijn hier al duizenden jaren verder in de geschiedenis). Zo stellen ze dat dit nooit bedoeld is naar iedereen, maar enkel naar de eigen kudde, het eigen volk Israël dus zeg maar. Hierbij vergeten ze dan wel de parabel van de barmhartige Samaritaan aan te halen die deze visie juist tegenspreekt en ook het gebod van de vijandsliefde die juist eist van de gelovige dat hij zijn vijanden niet langer vervolgd. (De Samaritanen en Joden leefden in de tijd van Jezus op voet van oorlog). Vervolgens halen ze wel het relaas aan met de Fynicische vrouw en de gelijkenis met de honden, maar interpreteren die helemaal verkeerd. Ik zou hieromtrent hen dan ook aanraden eens het werk van Roger Burggraeve te lezen.

Dus wel een interessant boek ter kennisneming, maar voor iemand die gedegen onderzoek wilt doen naar de bijbel niet echt gepast.

Het boek heeft mijn visie op het geloof in de God die mij van kinds af aan vertrouwd was, totaal op z'n kop gezet. Mensen die geloven in een persoonlijke God en die de bijbel van kaft tot kaft als Gods woord beschouwen, moeten dit boek dan ook niet lezen! Voor deze mensen zou dit boek wel eens te schokkend kunnen zijn.
De kwintessens van het boek in tweeledig. Allereerst wordt het duidelijk dat niet God de mens heeft geschapen naar zijn beeld en gelijkenis (Genesis 1), maar dat de mens God heeft geschapen naar zijn beeld en gelijkenis! In de tweede plaats wordt duidelijk dat de bijbel bepaald niet Gods woord is, maar dat er door honderden personen gedurende 700 jaar aan is geschreven, veranderd, aangepast aan de tijd, etc. Dus volledig mensenwerk!